·         لغوی

-         مشورت و شورا در لغت از (شارالعسل) گرفته شده به معنای بیرون آوردن عسل از کندو و بدست آوردن عسل ناب

-         مشاوره و مشتقات آن از قبیل تشاور، مشورت و غیره به معنای استخراج و استنباط و رأی صحیح است بدین معنا که وقتی انسان خودش درباره کار و یا مسأله ای اطلاع  درست و نظر صحیحی ندارد به دیگری مراجعه کند و از او نظر درست و محکم را بخواهد[1]

-         کلمه مشورت و مشاوره که در تداول فارسی زبانان به کسر (واو) و (را) تلفظ می‌شود ولی تلفظ صحیح آن، مشاوره به فتح(واو) و (را) است. واژه ای عربی از ریشه (شار) (یشیر) به معنای (بیرون آورد، آراستن و رأی زدن است[2]

-         مشاوره همچنین در مفهوم جدید و حرفه ای آن به معنای پند و نصیحت، راهنمایی و پیشنهاد است[3].

-         در ((مجمع البحرین )) که بیان کننده کاربردهاى الفاظ در قرآن و متون حدیثى است ، در مورد لفظ ((مشاوره )) و کاربرد فعلى آن ، آمده است :

((المشاورة مشتقة من شِرْتُ العسل ،اى استخرجته من موضعه ... وشاورته فى الامر واستشرته بمعنى راجعته لا رى راءیه فیه ... واءشار علىّ بکذا: اى اءرانى ما عنده فیه من المصلحة ))

یعنى لفظ ((مشاوره )) از کاربرد ((شرت العسل )) به معناى استخراج عسل از کندوى زنبور است . و ((شاورته ...)) یعنى به او مراجعه کردم تا نظر او را به دست آوردم . و جمله ((اَشار علىّ بکذا)) به این معناست که مشاور آنچه را که مصلحت تشخیص دهد، براى راهنمایى من بازگو کرده است .

 بنابراین مشاوره در معنای عام خویش در اینجا دامنه وسیعی داشته و همه نوع مشورت و هر گونه راهنمایی را شامل می‌شود.

·         اصطلاحی

-         مشاوره در اصطلاح به معنای بدست آوردن راه درست و متقن از طریق نظر خواهی از عقلا و خردمندان است.

وجه تسمیه مشورت و مشاوره این است که به بهترین اندیشه و محکم‌ترین رأی از طریق نظر خواهی و گفتگو با دیگران - همچون عسل ناب استخراج شده از کندو - دست پیدا کرده و هدایت ، صلاح ، خیرها و خوبی‌ها در پرتو آن تحصیل و موجب پیروزی می‌گردد.

 بنابراین مشاوره در معنای خاص، به دنبال ساده سازی تکامل شخصیت انسان بوده و در ایفای نقش‌های مختلفی که انسان در عرصه زندگی با آن مواجه است و به نحوی در ارتباط با آنها دچار مشکل می‌شود را آسان می‌سازد.

مشاوره‌ را می‌توان نوعی رابطه‌ دانست که در آن، یک فرد، یعنی مشاور سعی می‌کند به متربی کمک کند تا مشکلات مربوط به سازگاری خویش را تشخیص داده و حل نماید . از نگاهی دیگر، شاید بتوان گفت مشاور فرد را قادر می‌سازد تا درکی واقع بینانه از شخصیت خویش پیدا کند و توانایی‌ها و ضعف‌ها را شناخته و سرانجام با توجه به اهدافش، زندگی خویش را اداره نماید.

 مشاوره به انسان کمک می‌کند که خود و محیط پیرامون خویش را بهتر بشناسد و با درکی واقع بینانه و منطقی، قدم به عرصه حل مشکلات خویش بگذارد.

رابطه مشاور و متربی، در قالب رابطه‌ای یاری رسان ( کمکی ) تعریف می‌شود که مشاور آگاه و با صلاحیت، صرفا زمینه را برای رشد متربی، در زمینه‌های مختلف شناختی و غیره فراهم می‌کند. مشاور در رویکرد تخصصی، بنا ندارد که متربی خویش را مورد بمباران اطلاعاتی قرار دهد و او را موعظه و نصیحت کند. مشاور حق اجبار، اخطار و تهدید ندارد بلکه زمینه را برای تصمیم گیری متربیان خود مهیا می نماید.

نکته‌ای که یاد آوری آن بسیار ضرورت دارد، این است که مشاور با انسان‌های سالم سرو کار دارد، انسان‌هایی که در زمینه‌های مختلف فردی، اجتماعی، شغلی و غیره دچار مشکلات شده و نیاز به حمایت و راهنمایی دارند.

·        اهداف مشاوره:

1-    ارتقاء کارآیی شخصی متربی ( کمیت و کیفیت )

یکی از اهداف مشاوره ارتقاءسطح کمی و کیفی کارایی و کار آمد نمودن شخصی متربیان است به این صورت که متربی در فعالیت های گروهی در پایگاه مقاومت بسیج ، مسجد و در فعالیت های فرهنگی و تبلیغی در محل تحصیل ، اشتغال حضوری فعالانه داشته باشد .

بنابر این لازم است مشاور در مشاوره زمینه را برای چنین اتفاقی مهیا نموده و برحسن انجام آن نیز نظارت نماید.

بعنوان مثال در فعالیت های گروهی که از سوی پایگاه و مسجد به گروه سپرده می شود ، سرگروه موظف است بر حسن انجام فعالیت ها نظارت نموده و نقاط قوت و ضعف فعالیت ها را در مشاوره با روشهای مختلف گوشزد نماید تا سطح کمی و کیفی فعالیتها بالا رفته و متربی در این فعالیتها رشد نماید .

2-    کمک به حل مشکلات متربیان:

چه بسا متربیان به تنهایی قادر به حل مشکلات خود نباشند لذا مشاوره به متربیان کمک می‌کند تا به طوری جدی و منطقی راه حل های صحیح را پیدا کرده و مشکلات خود را حل نمایند.

به عنوان مثال گاهی اوقات برای متربی مشکل خانوادگی  ویا درسی و...پیش می آید که به تنهایی قادر به حل آنها نیست و بامشورت به راحلهای صحیح دست پیدا می کند

3-    دست یافتن به معنای زندگی(امیدواری به آینده)

یکی از اهداف مشاوره این است که مشاور ، متربی را نسبت به آینده امیدوار کند و روحیه آینده‌نگری را در آنان تقویت نمایند.

لذا مشاوران در برخورد با متربیان ، تلاش می‌کنند که میدان دید آن‌ها را نسبت به استعدادهای درونی  و  بالقوه خودو محیط اطرافشان توسعه دهند تا از نقاط مثبت شخصیت خویش آگاهی یابند

4-    آسان کردن تغییرات رفتاری:

تقریبا اکثر نظریه پردازان هدف مشاوره را، ایجاد تغییر در رفتار مراجعه کنندگان( متربیان)می دانند تا او قادر شود در درون محدودیت‌های اجتماع خود، زندگی بالنده‌تر و مقبولی را پیش گرفته و به سعادت و کمال ابدی برسد.

5-    کمک به بالا بردن اثر بخشی:

یکی دیگر از اهداف مشاوره این است که مشاور با مشورت صحیح دادن به متربیان خود و بر اساس یک سیر منطقی و صحیح می تواند قدرت اثر بخشی متربیان خود را در محل تحصیل ، کار و جامعه بالاببرد ، که ثمره آن تأثیر گذاری مثبت بسیجیان در سطح جامعه و در مسائل کلان آن می باشد .

6-توانایی سازگاری متربیان:

می‌توان گفت که تقریبا همه افراد در مراحل رشد دچار مشکلاتی می‌شوند و تنها عده کمی به انجام همه تکالیف نایل می‌گردند بنابراین کمک کردن به فرد، برای سازگاری با موقعیت‌ها و درخواست‌های جدید، انجام عمل صحیح بر اساس اقتضائات زمانی و مکانی یکی از اهداف مهم مشاوره است.

6-     بهبود فرآیند تصمیم‌گیری در متربیان:

از نظر برخی، هدف مشاوره این است که فرد را برای اتخاذ تصمیم‌های حساس  و مهم توانا سازد. آنها می‌گویند: کار مشاور این نیست که به جای متربی تصمیم بگیرد ، بلکه تصمیم گیرنده خود متربی بوده و اوست که باید بداند چرا و چگونه چنین تصمیمی اتخاذ می‌کند .در این شیوه متربی فرا می گیرد میزان ارزش موقعیت‌ها را کشف کند و آن را با هوشیاری کامل در فرآیند تصمیم‌گیری بکار گیرد.

همچنین مشاور نه تنها افراد را در رسیدن به درک توانایی‌ها، علائق و فرصت‌ها متربی را یاری‌ می‌کند، بلکه به او درباره انتخاب عکس العمل و تصمیم‌گیری مناسب و تاثیر‌گذارآگاهی می‌دهد.

7-    تربیت عقلانی :

لازم است مشاورکلید واژه «تربیت عقلانی » را در برابر خود قرار داده و اهتمام اصلی خود را برای تحقق این موضوع در فرآیند مشاوره قرار دهد ، برای این کلید واژه تعاریفی ذکر گردیده است که از جمله ی آنهااین تعریف است : « تربیت عقلانی عبارت از مجموعه ای اعمال و یا تأثیرات عمدی و هدفدار یک انسان (مشاور) بر انسان دیگر (متربی) به منظور توسعه و رشد نیروی عقلانی می باشد»[4].

تاکید بر عقلانیت و خردورزی همواره در رأس آموزه های دین مبین اسلام بوده است به نحوی که مقام معظم رهبری یکی از اهداف تربیتی بعثت رسول مکرم اسلام را تربیت عقلانی برشمرده می فرمایند :

«در درجه‏ى اول، تربیت عقلانى است. یعنى نیروى خرد انسانى را استخراج کردن، آن را بر تفکرات و اعمال انسانْ حاکم قرار دادن، مشعل خرد انسانى را به دست انسان سپردن، تا راه را با این مشعل تشخیص بدهد و قادر بر طى کردن آن راه باشد؛ این اولین مسئله است؛ و مهمترین مسئله هم همین است. علاوه بر اینکه در درجه‏ى اول در بعثت پیغمبر، مسئله‏ى عقل مطرح شده است، مسئله‏‌ى دانائى مطرح شده است، در سرتاسر قرآن و تعالیم غیر قرآنىِ پیغمبر هم، هرچه شما نگاه میکنید، مى‏بینید تکیه‏ى بر عقل و خرد و تأمل و تدبر و تفکر و این گونه تعبیرات است؛ حتّى در روز قیامت از زبان مجرمان، قرآن میفرماید: «لو کنّا نسمع او نعقل ما کنّا فى اصحاب السّعیر»؛ علت اینکه ما دچار آتش دوزخ شدیم، این است که به عقل خود، به خرد خود مراجعه نکردیم، گوش نکردیم، دل ندادیم؛ لذا امروز که روز قیامت است، به این سرنوشت ابدى تلخ مبتلا شدیم»[5].

با عنایت به مباحث طرح شده لازم است مشاور عقل متربیان خود را در مشاوره رشد دهد به این صورت که در مشاوره جوانب مورد مشاوره به صورت کامل برای متربی تشریح شود ولی در نهایت تصمیم گیری بر عهده ی خود متربی می باشد ، لذا بهترین مشاور فردی است که متربیان را به خود وابسته نسازد و آنها را آزاد بگذارد و از رشد اخلاقی ومعنوی آنها جلوگیری نکند و این آزادی همان تربیت عقلانی است .