ضرورت استعاذه برای بهره مند شدن از قرآن 

6. برای بهره‌برداری صحیح از قرآن کریم، نه تنها پرهیز از گناهان قبلی لازم است، بلکه همزمان با تلاوتِ آمیخته با تدبّر آن بر حذر شدن از تهاجم غافلگیرانه شیطان که همواره در کمین راهیان صراط مستقیم است: ?لأقعدنّ لهم صراطک المستقیم? [24] لازم می‌باشد؛ که: ?فإذا قرأت القران فاستعذ باللّه من الشیطان الرجیم?.[25]

برای راهیان راه خدا استعاذه از شیطان لازم و برای واصلان قرب الهی، استعاذه از خدا به‌خدا واجب؛ که شیطان را در قلمرو مخلَصین (به فتح) راهی نیست. چون پری همانند فرشته به تجرّد عقلی راه ندارد و جز از تجرّد وهم و خیال طرفی نمی‌بندد، لذا توان وسوسه منطقه تجرّد عقلی را نداشته و از این جهت، خطری برای صاحبان خلوص محض نیست؛ مگر خطر احتراق به جلالِ حقّ که چاره جز التجاء به جمال او نخواهد بود؛ که «أعوذ بک منک».[26]

7. در پایان این مقدمه کوتاه سخن، از یکی از راسخ‌ترین پیروان وحی، مرحوم ابوعلی بن سینا می‌شنویم که ضمن تشریح حکمت خداوند سبحان و حکیم بودن آن حضرت در علم و نیز در مقام فعل به استناد قرآن کریم که فرمود: ?ربّنا الذی أعطی کلّ شی‌ءٍ خلقه ثمّ هدی? [27]، چنین می‌گوید: «و واجب الوجود أیضاً هو علّة کل موجود قد أعطی کل موجود کمال وجوده و هو ما یحتاج إلیه فی وجوده و بقائه و زاده أیضاً ما لایحتاج إلیه فی هذین و قد دلّ القرآن علی هذا المعنی؛ حیث یقول: ربنا الذی... فالهدایة هی الکمال الذی لایحتاج إلیه فی وجوده و بقائه و الخلق هو الکمال الذی یحتاج إلیه فی وجوده و بقائه و أیضاً بقول ?الذی خلقنی فهو یهدین? [28]؛ فالحکماء یسمون ما یحتاج إلیه الشی‌ء فی وجوده و بقائه الکمال الأول و ما لایحتاج إلیه فی بقائه هو الکمال الثانی».[29]

یعنی خداوند سبحان، هم اصل فعلیت و صورت ذاتی اشیاء را به آنها افاضه نمود و هم آنها را به کمالهای ثانوی راهنمایی تکوینی کرد و این استفاده قرآنی را مرحوم صدر المتألهین[30] نیز تذکر می‌دهد.

امید است خداوند سبحان همگان را در حفظ فطرت الهی موفق بدارد و توفیق شکوفایی عقل مطبوع فطری را در پرتو وحی سماوی بر قاطبه انسانها مرحمت فرماید و سعادت شناخت راه و هدف را در پرتو پیروی رهبری که ?ما ضلّ صاحبکم و ما غوی?؛[31] یعنی معصوم از گمراهی و مصون از بی‌هدفی

است، به عموم مسلمانان جهان عنایت کند و زمینه ظهور بقیة اللّه‌رواح من سواه فداه را با تحصیل آمادگی راهیان کوی امامت فراهم فرماید تا هم هرگونه آتشی که جنگ افروزان ضد بشری برافروختند، خاموش گردد: ?کلّما أوقدوا ناراً للحرب أطفأها اللّه? [32] و هم تبلور فروغ الهی از گزند زبان دردزای بدخواهان مصون بماند که: ?یریدون لیطفوءوا نور اللّه بأفواههم واللّه متمّ نوره و لو کره الکافرون?.[33] سرانجام زمینه حیات بشری با نور الهی روشن گردد: ?و أشرقت الأرض بنور ربّها? [34] والحمد للّه رب العالمین.

قم، شعبان المعظم 1404

عبداللّه جوادی آملی

[1] ـ سوره فرقان، آیه 1.

[2] ـ سوره قمر، آیه 17.

[3] ـ سوره روم، آیه 30.

[4] ـ بحار الانوار، ج 38، ص 221.

[5] ـ اسفار، ج9، ص21.

[6] ـ بحار الانوار، ج 1، ص 165.

[7] ـ سوره ملک، آیه 14.

[8] ـ سوره فاطر، آیات 27 ـ 28.

[9] ـ بحار الانوار، ج 58، ص 65.

[10] ـ سوره نحل، آیه 125.

[11] ـ نهج البلاغه، حکمت 77.

[12] ـ اسفار، ج 3، ص 84، حاشیه مرحوم سبزواری.

[13] ـ مفاتیح الجنان، مناجات شعبانیه.

[14] ـ مفاتیح الغیب، ص 631.

[15] ـ سوره زمر، آیه 27.

[16] ـ کافی، ج1، کتاب العقل والجهل، ح12؛ سوره عنکبوت، آیه 43.

[17] ـ نهج البلاغه، خطبه 1.

[18] ـ بحار الانوار، ج 4، ص 43.

[19] ـ سوره محمد، آیه 24.

[20] ـ سوره رعد، آیه 36.

[21] ـ سوره غافر، آیه 83.

[22] ـ سوره اعراف، آیه 204.

[23] ـ سوره نوح، آیه 7.

[24] ـ سوره اعراف، آیه 16.

[25] ـ سوره نحل، آیه 98.

[26] ـ تفسیر صدرالمتألهین، ج1، ص12.

[27] ـ سوره طه، آیه 50.

[28] ـ سوره شعراء، آیه 78.

[29] ـ تعلیقات اسفار، ص21، 22.

[30] ـ اسفار، ج6، ص369.

[31] ـ سوره نجم، آیه 2.

[32] ـ سوره مائده، آیه 64.

[33] ـ سوره صف، آیه 8.

[34] ـ سوره زمر، آیه 69.